Özne: kim, Ne
Nesne: Kimi, Neyi; Ne
Dolaylı Tümleç (Yer Tamlayıcısı) : Neye, Neyde, Neyden; Nereye, Nerede, Nereden; Kime, Kimde, Kimden
Zarf Tümleci : Nasıl, Neden, Niçin, Niye, Ne zaman, Ne kadar
Edat Tümleci : Ne ile, Kim ile; Neye göre, Kime göre
I- AŞAĞIDAKİ CÜMLELERİN ÖĞELERİNİ BULUNUZ.
a) Oktay büzüldüğü köşede dişleri birbirine çarpa çarpa onu seyrediyordu.
Oktay: özne
büzüldüğü köşede: Dolaylı tümleç
dişleri birbirine çarpa çarpa: Zarf tümleci
onu: B’li nesne
seyrediyordu: Yüklem
b) Bir de baktım ki adam boylu boyunca yerde yatıyor.
Ben gizli özne
Bir de zarf tümleci
baktım yüklem
ki cümle dışı unsur
adam özne
boylu boyunca zarf tümleci
yerde dolaylı tümleç
yatıyor. yüklem
c) Karagöz gibi ortaoyunu da güldürmeyi ve güldürerek insanların aksak yönlerini iğnelemeyi gaye edinmiştir.
Karagöz gibi: zarf tümleci
ortaoyunu: özne
da: cümle dışı unsur
güldürmeyi ve güldürerek insanların aksak yönlerini iğnelemeyi: B’li nesne
gaye edinmiştir: yüklem
d) Ana düşünceyi bir duvar olarak düşünürsek bu duvarın tuğlaları da yardımcı düşüncelerdir.
Ana düşünceyi bir duvar olarak düşünürsek: zarf tümleci
bu duvarın tuğlaları da: özne
yardımcı düşüncelerdir: yüklem
e) Bir yazarın sıkıntılarını ne bilir okuyucu!
Bir yazarın sıkıntılarını: belirtili nesne
ne bilir: yüklem
okuyucu: özne
f)Bu yazarın dramlarında kişiler, durumlarına karşı koymaz, onu değiştirmek için savaşmazlar.
Bu yazarın dramlarında kişiler: özne (bu yazarın dramındaki kişiler kastediliyor; aksi halde “bu yazarın dramında” dolaylı tümleç olur)
Durumlarına: dolaylı tümleç
karşı koymaz: yüklem
onu değiştirmek için: zarf tümleci
savaşmazlar: yüklem
g) Sanat eserinde yalnız hayattan alınmış öğeler kullanılmalıdır.
Sanat eserinde: dolaylı tümleç
yalnız: zarf tümleci
hayattan alınmış öğeler: özne
kullanılmalıdır: yüklem
h) Yukarıdaki cümleden aşağıdaki yargılardan hangisine varılabilir?
Yukarıdaki cümleden: dolaylı tümleç
aşağıdaki yargılardan hangisine: dolaylı tümleç
varılabilir: yüklem
i) Bir sergide seyircilerden biri Picasso’nun tablolarından birine bakarak “Bu ne biçim balık?” deyince, Picasso “Balık değil, resim.” der.
Bir sergide seyircilerden biri Picasso’nun tablolarından birine bakarak “Bu ne biçim balık?” deyince: zarf tümleci
Picasso: özne
“Balık değil, resim.” belirtisiz nesne
der: yüklem
j) Şeyh Galib divan edebiyatımızın son büyük şairidir.
Şeyh Galib: özne
divan edebiyatımızın son büyük şairidir: yüklem
k) “Hâlâ unutamam o garip çocuğu
Gönlüne acı salan hasta çocuğu”
“Hâlâ: zarf tümleci
unutamam: yüklem
o garip çocuğu: belirtili nesne
Gönlüme acı salan hasta çocuğu”: belirtili nesne (“o garip çocuğu” nesnesinin açıklayıcısıdır; cümle dışı unsur olarak da düşünülebilir)
l) Doğrusu bu kadar erken geleceğini hiç ummuyorduk.
Doğrusu: zarf tümleci
bu kadar erken geleceğini: belirtili nesne
hiç: zarf tümleci
ummuyorduk: yüklem
II- ÖĞELERİNE AYRILMIŞ CÜMLELERİN ÖĞELERİNİN ADLARINI YAZINIZ.
Öğeler altlarında sırayla verilmiştir.
a) Başkaları / oralara / başka yollardan geçerek / gelirlerdi.
özne, dolaylı tümleç, zarf tümleci, yüklem
b) Geçenlerde tenha bir gece gezintisinde, / unutulmuş zannettiğim bazı mısraların mehtaptan cesaret alan titrek kış kuşları gibi birden hafızamın uzak dalları üzerinde ötüştüklerini / duydum.
dolaylı tümleç, belirtili nesne, yüklem
c) Burçin / deminki düşüncesini ne kadar hafif kaldığını, bu küçük çocuğun düşüncesiyle ne kadar üstün olduğunu / anladı.
özne, belirtili nesne, yüklem
d) Kalıntıların resimleri / bunu / asla / bana / anlatamazdı; / çünkü / yapı sanatının kesitinde / bunlar / çok daha ince / görünürler.
yüklem, belirtili nesne, zarf tümleci, dolaylı tümleç, yüklem; cümle dışı unsur, dolaylı tümleç, özne, zarf tümleci, yüklem
e) Aşağıdaki cümlelerde / ne gibi / noktalama ve imlâ yanlışı / yapılmıştır?
dolaylı tümleç, zarf tümleci, sözde özne, yüklem
f) Cebinden çıkardığı bir çakıyla / ince bir dalı / keserek / yontmaya başladı.
O: gizli özne, zarf tümleci, belirtili nesne, zarf tümleci, yüklem (ayrıca “Cebinden çıkardığı bir çakıyla ince bir dalı keserek / yontmaya başladı.” şeklinde öğelere ayrılarak gizli özne, özne, zarf tümleci, yüklem olabilir)
g) Bâbıâli’de Vatan gazetesinde fıkra yazarlığı yaptığı sıralarda / haftalık İttihad gazetesini / çıkardı.
O: gizli özne, zarf tümleci, belirtili nesne, yüklem
h) Yorgun Savaşçı” / aslında / güzel bir eserdir.
özne, zarf tümleci, yüklem
i) Güzel güzel okuduğu günlerdi / askere gitmeye / karar vermiş.
O: gizli özne, yüklem, dolaylı tümleç, yüklem
j) Tartışma, / okuyucu veya dinleyiciyi belli bir düşünceye ve davranışa yönlendirmek için karşıt düşünce veya önerileri çürütmek, değiştirmek amacıyla başvurulan anlatım biçimidir.
özne, yüklem
k) Tarihim, / şerefim, / şiirim / her şeyim; /
Yer yüzünde / yer / beğen:
Nereye dikilmek istersen, /
Söyle, / seni / oraya / dikeyim!
Sen: gizli özne, Sen: gizli özne, yüklem, Sen: gizli özne, yüklem, Sen: gizli özne, yüklem, Sen: gizli özne, yüklem
Sen: gizli özne, dolaylı tümleç, belirtisiz nesne, yüklem
zarf tümleci
Sen: gizli özne, yüklem, ben: gizli özne, belirtili nesne, dolaylı tümleç, yüklem
l) “Alaca bir karanlık sarmadayken her yeri (Bu mısralarda üç cümle vardır.)
Atlarımız / çözüldü / girdik / handan içeri
Bir deva bulmak için bağrındaki yaraya /
Toplanmıştı / garipler / şimdi / kervansaraya”
zarf tümleci
sözde özne, yüklem, yüklem, zarf tümleci
zarf tümleci
yüklem, özne, zarf tümleci, dolaylı tümleç
m) Bir sanatçı için, romanı, şiiri ya da öyküsü konusunda bilgiler vermek, o yapıtı nasıl yazdığını, orada neler söylemek istediğini anlatmaya girişmek, / hem / boş bir çaba / hem de / okura karşı / saygısızlıktır.
özne, cümle dışı unsur, yüklem, cümle dışı unsur, yüklem