♦ Divan edebiyatında nesir (düz yazı) şiire göre ikinci planda kalmıştır.
♦ Divan edebiyatında nesre (düz yazıya) “İnşa”, bu işle uğraşan kişilere “münşi”, düz yazıdan oluşan eserlere de “münşeat” adı verilmiştir.
♦ Konu ve düşünceden çok söyleyiş güzelliğine önem verilir.
♦ Noktalama işaretleri kullanılmamıştır.
♦ Cümleler bağlaçlar kullanılarak uzatılmıştır.
♦ Eserlerde paragraf düzeni yoktur.
♦ Divan edebiyatında nesir üç kolda gelişme göstermiştir:
1. SADE NESİR
♦ Halkın konuştuğu dili esas aldığı için dili sadedir.
♦ Halkı eğitmek amacı ile yazılmıştır.
♦ Halk kitapları, tefsir ve hadis kitapları, din ve tasavvufla ilgili kitaplar bu gruba girer.
♦ Sade nesrin önemli örnekleri şunlardır:
Kul Mesut’, Kelile ve Dimne Tercümesi (14. yy)
Mercimek Ahmet, Kâbusnâme Tercümesi (15. yy)
Şeydi Ali Reis, Mir’atü’l – Memâlik (16. yy)
Sehî Bey, Heşt Behişt (Tezkire) (16. yy)
Evliya Çelebi, Seyahatname (17. yy)
Kâtip Çelebi, Keşfü’z Zünun, Fezleke, Cihannüma
(17. yy)
2. ORTA NESİR
♦ Yer yer süslü nesre kaçmakla birlikte tam olarak sade nesir özelliği de göstermeyen nesirdir. Bir konuyu öğretme, anlatma amacı güder.
♦ Halkın konuşma dilinden epeyce ayrılma söz konusudur. Ama süslü nesirdeki gibi söz sanatlarıyla hüner gösterme yoluna da gidilmemiştir.
♦ Tarih ve bilim alanında yazılan eserlerin çoğu orta nesir özelliği taşır.
♦ Âşıkpaşazâde Tarihi, Naimâ Tarihi, Peçevî Tarihi gibi eserlerde orta nesir özelliği görülmektedir.
3. SÜSLÜ NESİR
♦ Bu nesir türünde şiirde olduğu gibi hüner göstermek amaçlanmıştır.
♦ Uzun cümlelerin, secilerin, sanatların olduğu nesirdir.
♦ Süslü nesrin en başarılı örneği Sinan Paşa’nın (15. yy) “Tazarrunâme” adlı eseridir.
♦ Veysî, Nergisî gibi sanatçılar da bu nesrin önemli temsilcileridir.
DİVAN EDEBİYATINDA NESİR TÜRLERİ
TEZKİRE
♦ Divan edebiyatında şairler hakkında bilgi veren eserlere tezkire denir.
♦ Tezkirelerin karşılığı günümüz edebiyatında “biyografi’lerdir.
♦ Türk edebiyatında ilk tezkire Ali Şir Nevâî’nin kaleme aldığı “Mecalisü’n-Nefâis”tir. (15. yy) (Çağatay edebiyatı)
♦ Anadolu sahasında ise ilk tezkire Sehî Bey’in yazdığı “Heşt Behişt”tir. (16. yy)
♦ Diğer bazı tezkire yazarları ise şunlardır:
Latifi, Tezkiretü’ş-Şuara ve Tabsıratü’n-Nuzama (16. yy)
Âşık Çelebi, Meşâiru’ş-Şuara (16. yy)
Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şuarâ (16. yy)
Ahdî, Gülşen-i Şuarâ (16. yy)
MÜNŞEAT
♦ Mensur olarak yazılmış yazıların yada mektupların toplandığı eserlerdir.
♦ Divan edebiyatında şairlerin mektuplardan* oluşan münşeatları vardır: Münşeat-ı Fuzulî, Münşeat-ı Kânî gibi.
♦ Divan edebiyatında Fuzûlî’nin 16. yy’da yazdığı “Şikayetname” adlı eseri ünlü bir mektuptur.
TARİH
♦ Eskiden tarihler üslup gözetilerek yazıldığı için edebî eser sayılmıştır.
♦ Divan edebiyatında tarih türünde epey eser verilmiştir. Bunların önemlilerini şöyle sıralayabiliriz:
Âşıkpaşazâde Tarihi (15. yy)
Peçevî Tarihi (Peçevî İbrahim Efendi) (17. yy)
Nâimâ Tarihi (18. yy)
SEYAHATNAME (GEZİ YAZISI)
♦ Gezilip görülen yerleri anlatan eserlerdir.
♦ Seyahatnameler belge niteliği taşır.
♦ Bu türde verilen eserlerin önemlileri şunlardır:
Seydi Ali Reis, Mir’atü’l-Memâlik (16. yy)
Evliya Çelebi, Seyahatname (10 cilt) (17. yy)
Nâbi, Tuhfetü’l-Haremeyn (17. yy)
Keçecizâde İzzet Molla, Mihnet-i Keşan (19. yy)
SEFÂRETNÂME
♦ “Sefir”, “elçi” demektir. Sefirlerin (elçilerin) gittikleri memleketler hakkında yazdıkları eserlere de “sefaretnâme” denir.
♦ En tanınmış örneği, Yirmi tekiz Çelebi Mehmetin ( yazmış olduğu “Paris Sefâretnâmesi’dir.
MENÂKIBNÂME / VELÂYETNÂME
♦ Bir velînin (evliya) hayatı çevresinde oluşmuş menkıbe ya da kerametleri anlatan dinî, tasavvufî eserlerdir.
SİYER
♦ Peygamberimizin hayatını ve savaşlarını anlatan eserlerdir.
♦ Manzum veya mensur şekilde yazılabilir.
♦ Türk edebiyatında örnekleri oldukça başarılıdır. Özellikle Siyer-i Veysî çok tutulmuştur.
HİLYE
♦Hz. Peygamberin fizikî ve ruhî özelliklerini anlatan eserlerdir.
♦ Manzum ve mensur şekilde olabilir.
SÛRNÂME
♦ Şehzadelerin doğumları dolayısıyla yapılan şenlikleri, sünnet düğünlerini, padişah kızlarının ve kız kardeşlerinin düğün merasimlerini konu edinen manzum veya mensur eserlerdir.
♦ Sûrnâme-i Vehbî adıyla bilinen Vehbî’nin eseri, önemli bir sûmâme örneğidir.
FÜTÜVVETNÂME
♦ Ahîliğin esaslarını, ahlâkî ve ticarî ilkelerini anlatan eserlerdir.
GAZAVATNÂME
♦Türk edebiyatında sefer hazırlıklarını, ordunun yolculuklarını, savaşları, fetihleri, zaferleri konu edinen eserlerin genel adıdır.